Polskie ogrodnictwo działkowe trwa już nieprzerwanie od 125 lat. Szczególną rolę w jego historii odgrywa ostatnie 40–lecie, kiedy to ogrody połączyły swoje siły w jedną organizację, powstałą by skutecznie bronić praw działkowców i ogrodów przed presją przejmowania terenów zajętych przez ogrody w miastach na inne cele, często czysto komercyjne. Prawa działkowców najpełniej chroni dobra ustawa sejmowa. Ustawy sejmowe mają jednak to do siebie, że ulegają zmianom, co miało miejsce zwłaszcza w okresie powojennym. Wielkie znaczenie dla rozwoju ogrodnictwa działkowego miała ustawa o pracowniczych ogrodach działkowych z 1981r., której zapisy pozwoliły na powstanie wielu nowych ogrodów działkowych w całym kraju. Zapisy ustawy zapewniły możliwość nieodpłatnego przekazywania gruntów Skarbu Państwa  lub będących własnością gminy pod pracownicze ogrody działkowe. Ustawa powołała również do życia niezależną ogólnopolską organizację działkowców - Polski Związek Działkowców. W niespełna 5 lat po uchwaleniu ustawy nastąpiło zwiększenie powierzchni ogrodów o 50%, a w wielu już istniejących ogrodach poczyniono liczne inwestycje służące działkowcom. Obecnie nasz ruch działkowy skupia blisko milion rodzin korzystających z działek w blisko 5000 rodzinnych ogrodach. Dynamiczny rozwój ogrodnictwa działkowego nie trwał jednak długo. Przemiany ustrojowe w Polsce po 1989r. zmieniły wartość gruntów i wzmogły presję niektórych środowisk politycznych i ekonomicznych na tereny ogrodów działkowych. Ogrody oskarżano, że są przeżytkiem, spuścizną po minionym okresie i najlepiej by było, by wyniosły się z miast. Wtedy właśnie na straży praw działkowców stanął Polski Związek Działkowców. 27 i 28 czerwca 1981r. odbył się IX Krajowy Zjazd Delegatów POD, który uchwalił statut PZD i wybrał jego zarząd i komisje rewizyjną i rozjemczą. W ten sposób zapoczątkowano byt nowej niezależnej, samorządnej ogólnopolskiej organizacji działkowców. Wieloletnia batalia Związku o przetrwanie ogrodów, w której ponieśliśmy także poważne straty w postaci likwidacji dobrze funkcjonujących ogrodów i finansowe z tytułu zapadłych wyroków sądowych, zakończyła się pozytywnie w 2013r., kiedy to 13 grudnia 2013r. Sejm RP nieomal jednogłośnie uchwalił ustawę o rodzinnych ogrodach działkowych. Ustawa była dziełem samych działkowców, którzy ją opracowali i złożyli do Sejmu jako projekt obywatelski poparty podpisami 924 tysięcy obywateli, w większości działkowców i ich rodzin. Ustawa zapewniła wolność zrzeszania, zagwarantowała pluralizm organizacji działkowych oraz poszanowanie praw właścicieli gruntów zajętych pod ogrody działkowe. Stała się tym samym nowoczesnym aktem prawnym umożliwiającym dalszy rozwój ogrodnictwa działkowego.

Znaczenie ogrodów działkowych dla polskich rodzin unaoczniła ciągle trwająca pandemia koronawirusa. Doceniono na powrót rolę działki, gdzie pod warunkiem przestrzegania reżimu sanitarnego można było spokojnie i rodzinnie spędzać czas, nawet w czasach galopującego wzrostu liczby zakażeń. Wzrosło więc zapotrzebowanie na działki, ale wzrosły też ich ceny. Młodym rodzinom, słabiej sytuowanym ekonomicznie, coraz trudniej znaleźć na wolnym rynku działkę w dostępnej dla niej cenie. 2-3 krotny wzrost cen działek i brak na rynku wolnych działek spowodował podjęcie działań w celu znalezienia nowych terenów pod ogrody.  W tym celu Polski Związek Działkowców zaapelował do władz samorządowych miast i gmin o wskazanie wolnych terenów i przekazanie ich pod nowe ogrody działkowe. Pierwsze efekty tych działań już są widoczne. W Gnieźnie powstanie nowy ogród działkowy dla mieszkańców tego miasta. Tym tropem podążają inne miasta, w tym Poznań, gdzie trwają rozmowy o możliwości powiększenia istniejących ogrodów działkowych lub wydzielenia terenu pod nowe ogrody. Samorządy pomagają także w prowadzeniu inwestycji w istniejących ogrodach wspierając dotacjami podejmowane zadania. Tylko w 2020r. ogrody działkowe Okręgu poznańskiego zostały wsparte  dotacjami w wysokości prawie 2 milionów złotych, z czego Urząd Marszałkowski dofinansował ogrody kwotą ponad 1 miliona złotych. Także w 2021 r. już podpisano z ogrodami umowy o dofinansowaniu przez ten Urząd na kwotę kolejnego miliona złotych. Przekazane dotacje, za które działkowcy są niezmiernie wdzięczni, pozwalają unowocześniać ogrody działkowe, czynić je bardziej  przyjaznymi dla środowiska i ludzi. Służą temu także podejmowane przez Związek  inicjatywy nowoczesnego spojrzenia na ogrody działkowe promujące znaczenie i rolę ruchu działkowego i PZD w społeczeństwie poprzez m.in. wdrażanie programów PZD - w szczególności „Otwartego programu nowoczesnego zagospodarowania i użytkowania działek na miarę potrzeb współczesnych rodzin”, „Otwartego program klimatycznego PZD” oraz „Programu bioróżnorodności na działkach w ROD”.

40-lecie PZD , to czas podsumowania i świętowania pięknego Jubileuszu. Pewnie nie będzie to huczne świętowanie z racji ograniczeń sanitarnych. Ale dla każdego działkowca to czas refleksji nad minionymi latami, powód do dumy, że mamy piękne ogrody i silną, godną zaufania organizację, która nie szczędzi wysiłku, by polskie ogrodnictwo działkowe nadal prężnie się rozwijało.

Wszystkim działkowcom życzę dobrego spędzania czasu  w „RODOS”, a poszukującym działki, by udało się ją szybko  znaleźć.

dr inż. Zdzisław Śliwa
prezes Okręgu PZD

artykuł opublikowany w miesięczniku „My 60+”