Wielu ludzi hobbystycznie zajmuje się uprawą roślin w ogrodzie, bowiem wiele osób lubi spędzać czas wśród zieleni, odpoczywając poprzez pracę fizyczną przy pielęgnacji roślin. Dużą część miłośników ogrodnictwa stanowią działkowcy, zarówno w Polsce, jak i wielu krajach Europy. Jak funkcjonuje ogrodnictwo działkowe w Czechach można było wysłuchać na wykładzie dr Barbora Duži z Katedry Geografii Środowiskowej Czeskiej Akademii Nauk, która 3 grudnia 2025 r. przedstawiła wykład na temat „Ogrodnictwo działkowe w Czechach: współczesne trendy i wyzwania”.

Czeski Związek Działkowców działa od 1957 roku i liczy 170 000 członków, zrzeszając zarówno działkowców użytkujących działki w ogrodach działkowych, jak i właścicieli ogrodów przydomowych. Ogrody działkowe w Czechach są miejscem do prowadzenia upraw ogrodniczych na własne potrzeby oraz do rekreacji i wypoczynku. Stanowią także istotny element ochrony przyrody, który poprzez tradycyjne prowadzenie na działkach upraw ogrodniczych sprzyja różnorodności biologicznej i zachowaniu wartości przyrodniczej.

Czeski Związek Działkowców oferuje poradnictwo prawne, finansowe i ogrodnicze. W oparciu o statut Związek zajmuje się organizacją wykładów, szkoleń i wystaw. Duży nacisk zwraca się na edukację dzieci i młodzieży. Czesi wydają również swojego „działkowca”, który wspiera ich w prowadzeniu upraw. Ukazało się ponadto naukowe opracowanie dotyczące czeskich ogrodów działkowych. W Czeskim Związku Działkowców funkcjonują przetwórnie, w których za niewielką opłatą można z własnych plonów przerobić owoce na dżemy, soki czy wino na własne potrzeby.

Oprócz walorów przyrodniczych ogrody działkowe spełniają także ważną rolę społeczną, budując poczucie wspólnoty i integrując ludzi. Chociaż nadal duża część działkowców czeskich uprawia warzywa i owoce, to podobnie jak to obserwuje się w Polsce jest duże grono miłośników wyłącznie wypoczynku i rekreacji na działce. Od lat dziewięćdziesiątych XX wieku w Czechach zmalała liczba działek i ogrodów działkowych ze względu na rozrastającą się infrastrukturę i zabudowę miast. Działkowcy czescy nie mają jednak tak korzystnych regulacji prawnych, jak polscy, bowiem przy likwidacji ogrodów nie otrzymują odszkodowań, a prawo jedynie zaleca gminom odtworzenie ogrodu, co w praktyce nie jest realizowane. Czesi korzystają z działek w różnej formule prawnej, są działki dzierżawione od gminy, właścicieli prywatnych oraz wykupione na własność. Jednak naukowcy czescy zauważyli, że wykup działek na własność jest najmniej korzystną formą korzystania z działki w ogrodzie działkowym ze względu na rozpad więzi społecznych i wspólnoty, jaką tworzą działkowcy w ogrodzie. Dlatego jako formę najkorzystniejszą zalecają dzierżawę od gmin. Warto wspomnieć, że działkowcy czescy opłacają składkę członkowską w Związku w wysokości 60 zł na rok, ponadto dzierżawę w bardzo zróżnicowanej wysokości, w zależności od miejscowości - od 0,50 zł/m² działki w małych miejscowościach do 16 zł/m² w Pradze.

Magdalena Klessa-Kiec
Główny specjalista ds. ogrodniczych
Okręg PZD w Poznaniu