Miło nam poinformować, że naukowcy z Wydziału Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu od kilku lat prowadzą badania naukowe dotyczące socjologicznych uwarunkowań społeczności działkowców oraz ogrodów działkowych w przestrzeni miejskiej. Wyniki badań w oparciu o ogrodnictwo działkowe w Wielkopolsce i Niemczech zostały przedstawione w artykułach naukowych:
„Między uprawą żywności a wypoczynkiem: współcześni ogrodnicy działkowi w zachodnich Niemczech i w Polsce” - opublikowany w DIE ERDE - Journal of the Geographical Society of Berlin oraz „Regulacje prawne a rozwój niemieckich i polskich ogrodów działkowych w kontekście funkcji produkcyjnej’ – opublikowany w Ruchu Prawniczym, Ekonomicznym i Socjologicznym. Współautorkami artykułów są m.in. Barbara Maćkiewicz, Magdalena Szczepańska i Ewa Kacprzak, które współpracują z OZ PZD w Poznaniu.

Wyniki uzyskane w zacytowanych artykułach potwierdzają obserwacje Polskiego Związku Działkowców – polscy działkowcy chętniej i częściej wykorzystują działki w ROD jako miejsce wypoczynku i rekreacji niż działkowcy niemieccy, którzy traktują działki jako miejsce ekologicznej uprawy roślin przydatnych do spożycia. Autorki konkludują te różnice m.in. różnicami w zakresie obowiązującego prawa i sugerują zasadność wprowadzenia w polskich regulacjach obowiązku przeznaczenia części działki pod uprawę warzyw i owoców.

Przedstawione wyżej wnioski potwierdzają zasadność prowadzonych od kilku lat przez PZD działań i przyjmowanych w tym zakresie decyzji. Dostrzegając tendencję korzystania z działek jako miejsca wypoczynku, a  nie miejsca upraw ogrodniczych, Związek przyjął kilka programów, popularyzujących i zachęcających do tradycyjnego użytkowania działki, jako miejsca w którym działkowcy produkują żywność na własne potrzeby. W tym celu w „Otwartym Programie nowoczesnego zagospodarowania i użytkowania działek na miarę potrzeb współczesnych rodzin” uwaga została skupiona na tradycyjnych metodach uprawy roślin z wykorzystaniem wartościowych pod względem jakości plonów i zdrowotności roślin jadalnych. W kolejnych programach PZD: „Otwartym Programie Klimatycznym” i „Bioróżnorodność na działkach w ROD” zwraca się uwagę na istotny aspekt zachowania walorów przyrodniczych i ochronę bioróżnorodności w kontekście rodzaju prowadzonych na działkach upraw. Zasadnicze znaczenie dla utrzymania bogactwa gatunkowego flory i  fauny na terenie ROD ma wprowadzanie wielu różnych taksonów roślin, także tych, które służą nam jako rośliny jadalne. Programy Związkowe to promocja naturalnych metod uprawy roślin, z wykorzystaniem kompostu i środków ochrony roślin powstałych na bazie roślin. To również zachęcanie do sadzenia starych, ale wartościowych odmian roślin sadowniczych oraz promowanie racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych, jak chociażby oszczędność wody do podlewania i zbieranie deszczówki na potrzeby prowadzonych upraw ogrodniczych.

Zapraszamy do zapoznania się ze streszczeniami artykułów naukowych, zamieszczonymi poniżej, dotyczącymi ogrodów działkowych i działkowców, mając nadzieję, że obserwacje spoza środowiska działkowców utwierdzą nas w przekonaniu o słuszności kierunku w jakim powinni zmierzać działkowcy w zakresie wykorzystania działki i postrzegania rodzinnych ogrodów działkowych jako miejsc enklaw zieleni w strukturze miasta.

Magdalena Klessa-Kiec
Główny specjalista ds.. ogrodniczych
OZ PZD w Poznaniu

Between food growing and leisure: contemporary allotment gardeners in Western Germany and Poland (w tłumaczeniu: Między uprawą żywności a wypoczynkiem: współcześni ogrodnicy działkowi w zachodnich Niemczech i w Polsce):

"Ogrody działkowe istnieją w Europie od 170 lat i z biegiem czasu zmieniały swoje funkcje. Podczas gdy literatura naukowa podkreśla ekonomiczne, społeczne i ekologiczne korzyści płynące z ogrodów działkowych, niewiele wiadomo o dzisiejszych ogrodnikach działkowych, zwłaszcza w różnych środowiskach geopolitycznych. W artykule opisano profile działkowców na podstawie danych empirycznych pochodzących z badań ankietowych przeprowadzonych w dwóch krajach o, z jednej strony, długoletniej tradycji ogródków działkowych, a z drugiej strony niedawna historia przynależności do dwóch różnych regionów geopolitycznych: Polski i Niemiec Zachodnich. Niniejszy artykuł zainspirowany podejściem kulturowo-geograficznym, które uznaje, że praktyka ogrodnicza jest pod wpływem kultury i opiera się na metodzie niehierarchicznego grupowania „k-średnich”, identyfikuje cechy dzisiejszych działkowców z regionu Westfalii-Lippe w Niemczech i Wielkopolski w Polsce. Istotne różnice w profilach zostały uwzględnione w analizie statystycznej opartej na praktykach ogrodniczych i znaczeniach przypisywanych tym praktykom, zgodnie z doniesieniami ogrodników w ankiecie. W rezultacie, niemieckich ogrodników można określić przede wszystkim jako miejskich rolników i ekologów, podczas gdy polscy działkowcy zdają się preferować wykorzystywanie ich ogrodów do celów rekreacyjnych (a także wypoczynkowych) oraz do celów zdobniczych. Wyniki mogą dostarczyć informacji gminom, zainteresowanym stronom i organizacjom ogrodniczym, które są zainteresowane dostosowaniem istniejących działek do przyszłych wymagań. W obu krajach nie można jednak jednoznacznie zdefiniować społeczności ogrodników, gdyż podlega ona dalszemu rozwojowi, wywołanemu przez zmianę pokoleniową w wielu ogródkach działkowych. Na przykład w kontekście niedawnego kryzysu COVID-19 w obu krajach odnotowano znaczny wzrost popytu na działki, co ponownie potwierdza ich rolę w czasach kryzysu." (Maćkiewicz B., Szczepańska M., Kacprzak E., & Fox-Kämper R. (2021). Between food growing and leisure: contemporary allotment gardeners in Western Germany and Poland. DIE ERDE - Journal of the Geographical Society of Berlin, 152 (1): 33-50).

Legal regulations and the development of German and Polish allotment gardens in the context of the production function (w tłumaczeniu: Regulacje prawne a rozwój niemieckich i polskich ogrodów działkowych w kontekście funkcji produkcyjnej):

"Ogrody działkowe pełnią różne funkcje społeczno-kulturowe, ekologiczne i gospodarcze, głównie dla społeczności miejskiej, a także dostarczają produkty rolne dla ich użytkowników. Ustawodawstwo niemieckie i polskie włącza tę funkcję do definicji regulujących ogrodnictwa działkowego. Artykuł ma na celu porównanie regulacji prawnych dotyczących ogrodnictwa działkowego w Niemczech i Polsce. W opracowaniu dokonano analizy aktów prawnych dotyczących zagospodarowania i funkcjonowania działek, które mogą mieć istotny wpływ na ich funkcję produkcyjną. Ponadto przeprowadzono badania terenowe i wywiady ustrukturyzowane, w wyniku czego zebrane dane zestawiono z faktycznym stanem zagospodarowania wybranych działek. Z badania wynika, że ​​niektóre przepisy aktów prawnych, zarówno niemieckich, jak i polskich, nie są przez użytkowników ściśle przestrzegane. Również analiza wykorzystania działek w obu krajach wskazuje na silny wpływ obecnych norm prawnych. Przepisy dotyczące ogrodnictwa działkowego w Niemczech sprzyjają zachowaniu uprawy roślin, natomiast w Polsce niejasne przepisy dotyczące sposobu rozwoju uprawy roślin doprowadziły do ​​zastąpienia funkcji rolniczej przez rekreacyjno-bytowe. Konieczne jest zatem utrzymanie i przestrzeganie obowiązujących w Niemczech przepisów. Z drugiej strony w Polsce istnieje silna potrzeba regulacji na poziomie krajowym, która określiłaby zasady obowiązkowego wykorzystania części działki pod produkcję żywności." (Kacprzak, E., Maćkiewicz, B., & Szczepańska, M. (2020). Legal regulations and the development of German and Polish allotment gardens in the context of the production function. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 82(3), 197-215).